علل سرمازدگی درختان

عوامل آب و هوایی و اقلیمی نقش بسیار اساسی در رشد و توسعه گیاهان دارند و از جمله متغیرهای قابل کنترل و اثرگذار بر بخش کشاورزی محسوب می شوند. آستانه تحمل گیاهان در رابطه با هریک از پارامترهای هواشناسی محدود می باشد و تغییر هر یک از پارامترها می تواند به صورت مستقیم و غیر مستقیم بر تولیدات کشاورزی تاثیرات چشم گیری داشته باشد.
این عوامل تنش زا می تواند باعث تغییر و اختلال در فرایندهای فیزیولوژیکی گیاهان شوند. تنش سرما یکی از مهم ترین عوامل محیطی است که باعث کاهش عملکرد محصولات در کشت پاییزه می شوند آسیب های ناشی از سرما زدگی به محصولات زراعی بسته به نوع گیاهان می تواند متفاوت باشد و درصدهای مختلفی گیاه را درگیر و آسیب پذیر کند و این عمل غالبا ناشی از سرمازدگی زودرس پاییزه می باشد برای هر گونه از گیاهان در تمام مناطق درجه حرارت مطلوب تا حد درجه حرارت قابل تحمل وجود دارد.
سرمازدگی درختان در زمستان یکی از مشکلات شایع باغداران است که می‌تواند خسارات مالی و محصولی قابل توجهی را به بار آورد. معمولا سرمازدگی زمانی اتفاق می‌افتد که دمای به زیر نقطه انجماد یا به عبارتی به زیر صفر درجه سانتی‌گراد برسد و آب موجود در بافت‌های گیاه یخ بزند یا به کریستال یخ تبدیل شود. 

به طور کلی می توان گفت سرما زدگی به سه دسته تقسیم می شود:

• سرمازدگی پاییزه

به دلیل کاهش ناگهانی دما در پاییز رخ می دهد و به گیاهانی که محصولات پاییزه دارد بیشترین آسیب را می رساند از جمله درخت انار.

• سرمازدگی زمستانه 

این نوع در اثر کاهش شدید دما به خصوص زیر منفی 5 درجه اتفاق می افتد که این دما تا منفی 10 هم پیش بینی می شود اما بسته به نوع گیاه و میزان مقاومت گیاه است. اگر باغدار در فصل پاییز استفاده بی رویه از کودهایی با درصد ازت بالا کرده باشد میزان این خسارت چند برابر خواهد شد.

• سرمازدگی دیررس

بدترین نوع به همراه بیشترین خسارت متعلق به سرمازدگی بهاره یا دیررس می باشد که اصولا در پایان اسفند تا اوایل بهار بعد از باز شدن شکوفه ها رخ می دهد، این نوع به دلیل اینکه شکوفه ها بسیار مقاومت کمتری دارند و حساس تر می باشند خسارات زیادی به درختان و باغداران وارد می کند.
مواردی که در این نوع وجود دارد این است که میوه هایی که تازه تشکیل شده اند بسیار آسیب پذیر تر از شکوفه ها هستند و در دمای بالاتری آسیب می بینند و همچنین شکوفه های باز شده یا به عبارتی شکفته شده نیز از غنچه ها تحمل کمتری دارند و زودتر آسیب می بینند.
و مورد بعدی این که هرچه دمای هوای چند روز گذشته گرم تر بوده باشد، درصد آسیب و خسارت نیز بیشتر خواهد بود.
این سرما باعث سیاه شدن و یا به اصطلاح سوختن میوه و شکوفه خواهد شد و در پی آن باعث ریختن و لخت شدن گیاهان.
درختانی مثل زردآلو و هلو بیشتر در معرض سرمازدگی می باشند که تقریبا هر ساله در ایران آسیب زیادی می بینند و خسارات زیادی را به باغداران وارد می کنند.

مروری بر برخی دلایل سرمازدگی

• استفاده بی رویه از کودهای حاوی ازت در فصل پاییز در ختان را در برابر سرما و تنش ها ی دمایی حساس تر می کند.
• وزش باد می تواند تحریک کننده باشد به خصوص در هنگام وقوع سرما : معمولا گیاهان از سمتی که باد وزیده اسیب بیشتری می بینند.

میزان آسیب ناشی از سرما زدگی به عوامل مختلفی می تواند بستگی داشته باشد که از جمله این موارد : شدت سرما، زمان وقوع سرما و نوع درخت و محصول می باشد.

برخی از علائم سرمازدگی در درختان

• خشک شدن و ریزش برگ‌ها
• تغییر رنگ برگ‌ها به سیاه، قهوه‌ای یا زرد
• خشک شدن و ریزش شاخه‌ها
• سوختن شکوفه ها

که گاهی در نهایت منجر به مرگ درخت می شود.

راه های مقابله با سرمازدگی

اما سوال اساسی این است که چگونه با سرمازدگی در فصل سرد مقابله کنیم.
ابتدا باید بگوییم برای کاهش خسارت بهتر است از ابتدا چند نکته را رعایت کنیم:

1. انتخاب درختان مقاوم به سرما و همچنین درختان دیر گل ده: اگر در منطقه‌ای با آب و هوای سرد زندگی می‌کنید، از کاشت درختان غیر مقاوم در برابر سرما خودداری کنید.
2. مدیریت درست آبیاری به خصوص در زمان هایی با احتمال کاهش دما
3. مدیریت کوددهی 
4. استفاده از برخی مواد شیمیایی مانند نفتالین استیک اسید در گیاهانی مانند زردالو جهت ایجاد تاخیر در گلدهی.
5. حذف علف های هرز که خود باعث از بین رفتن محافظ رطوبتی خاک برای حفاظت از ریشه ها می شود.
6. کاشت درختان بلند قامت و تنه کلفت در اطراف باغ که به آن ها بادشکن می گویند.
7. سوزاندن هیزم و و چیزهایی که باعث ایجاد دود و پوشاندن سطح باغ توسط دود شود، به خصوص در هنگام شب که اُفت دما وجود دارد، که این روش برای سرمازدگی بهاره بسیار مناسب است.
8. پاشیدن آب بر روی درختان که این امر باعث می شود قطعات اب سرما را جذب کرده، یخ بزنند و مانند عایق برای گیاه عمل کنند که این روش برای سرمازدگی بهاره نیز مفید است.
9. استفاده از مه پاش نیز تا حدودی تاثیر گذار است.

درمان درختانی که دچار سرمازدگی شده اند 

• قسمت هاي آسیب دیده و خشک شده بعد از تشخیص، باید کاملا قطع شوند.
• بافت چوبی آسیب دیده را می توان از تغییر رنگ بافت زیر پوست درخت که به رنگ سیاه یا قهوه ای در می آید به راحتی تشخیص داد . برای تعیین دقیق قسمت های که آسیب دیده یا دچار خسارت شده است و قطع آن ها باید صبور بود زیرا مدتی طول می کشد تا قسمت های آسیب داده به طور کامل مشخص شود، بنابراین قبل از شروع فصل رشد باید از هرس خودداری کنید.
•  بر اثر صدمه اندام هاي هوایی فعالیت ریشه نیز ،کاهش می یابد پس با تغذیه مناسب و کود دهی به موقع گیاه خود را تقویت کنید.

نتیجه گیری:
سرمازدگی درختان در زمستان یکی از مشکلات شایع باغداران است که می‌تواند خسارات مالی و محصولی قابل توجهی را به بار آورد. با رعایت نکات پیشگیرانه و درمانی می‌توانید از بروز این مشکل جلوگیری کنید.